کاتاراکت چیست؟
به هر گونه کدورت عدسی آب مروارید یا کاتاراکت گفته میشود.کاتاراکت یکی از علل شایع کاهش بینایی است. شیوع کاتاراکت با افزایش سن بیشتر میشود به طوری که جراحی کاتاراکت یکی از شایع ترین عملهای جراحی در دنیا است.طبق برآورد سازمان بهداشت جهانی کاتاراکت شایع ترین علت نابینایی قابل برگشت در جهان است.شیوع کاتاراکت در جوامع با تغذیه نامناسب ودرآمد کم و وضعیت اجتماعی وسطح تحصیلات پایین، بیشتر است.کاتاراکت در اکثر موارد دوطرفه است ولی شدت پیشرفت در چشمها متفاوت است.به طور کلی کاتاراکت به کندی پیشرفت میکند و به این صورت نیست که به صورت ناگهانی بینایی را از بین ببرد.
کاتاراکت به چه علت ایجاد می شود؟
کاتاراکت ارتباط مستقیمی با افزایش سن دارد ودر مسن ترها دیده میشود.برخی عوامل ژنتیکی نیز با بروز کاتاراکت ارتباط دارند. علتهای دیگر مثل بیماری دیابت،مصرف طولانی مدت داروی کورتون وهمچنین جراحیهای قبلی چشم بر ایجاد کاتاراکت اثر میگذارند.
تخریب و تغییردر پروتئین و به هم خوردن نظم واتصال فیبرهای تشکیل دهنده عدسی وجذب آب موجب کدر شدن عدسی میشود.میزان پروتئین، ویتامین ث و پتاسیم موجود درعدسی کاهش ومیزان سدیم وکلسیم درون آن افزایش مییابد.برخی شواهد نشان میدهد در محل هایی که تابش نور آفتاب طولانی تر و اشعه ماورابنفش شدیدتر است شیوع کاتاراکت بیشتر است.مهمترین عامل خطر قابل پیشگیری سیگار است.
کاتاراکت چه انواعی دارد؟
بر اساس محل کدورت عدسی، کاتاراکت به سه نوع هسته ای، کورتیکال و زیر کپسول خلفی یا ترکیبی از آنها تقسیم بندی میگردد و نوع دیگر کاتاراکت که فرد با آن به دنیا می آید کاتاراکت مادرزادی نام دارد.
- درگیر شدن مرکز عدسی(هسته ای): این نوع کاتاراکت ابتدا خودش را با نزدیک بینی و بهتر شدن دید برای مطالعه نشان میدهد، اما در اثر گذر زمان عدسی کدر میشود و دید فرد مختل میگردد.عدسی به مرور زرد رنگ و قهوه ای رنگ می شود و وقتی این حالت پیش بیاید افتراق رنگ ها برای فرد دشوار میشود.
- درگیر شدن لبه های عدسی(کورتیکال): در این حالت کدورت های سفید رنگی بر روی لبه خارجی عدسی شکل میگیرد.به مرور زمان این کدورت ها به سمت مرکز عدسی پیشروی میکند وجلوی عبور نور به سمت شبکیه و تشکیل تصویر درست را میگیرد.
- درگیر شدن پشت عدسی(زیر کپسول خلفی): یک کدورت در قسمت پشتی عدسی و اغلب در سمت راست مسیر عبور نور شکل میگیرد.این نوع کاتاراکت باعث کاهش توانایی خواندن میشود و باعث ایجاد هاله نور در اطراف نور به ویژه در شبها میشود.این نوع کاتاراکت معمولا سریعتر از انواع دیگر کاتاراکت پیشرفت میکنند.
- کاتاراکت مادرزادی: به این معنا است که نوزاد با بیماری کاتاراکت به دنیا می آید و یا در کودکی بسیار سریع پیشرفت میکند.ممکن است به صورت ژنتیکی باشند و یا این که به علت انواع عفونت های داخل چشمی و یا ضربه ایجاد شده باشد.
کاتاراکت اکثرا توسط افراد عادی قابل رویت نیست مگر این که کدورت کورتیکال عدسی به شکل کامل باشد که در آن صورت مردمک سفید دیده میشود.
معمولا میزان شدت کاتاراکت با نقصان بینایی متناسب است ولی در مواردی مانند نوع کاتاراکت زیر کپسولی خلفی نقصان بینایی شدیدتر از میزان کاتاراکت است.
کاتاراکت چه علائمی دارد؟
مهمترین و شایع ترین شکایت بیمار با کاتاراکت کاهش تدریجی بینایی است.پخش نور و پراکنده دیدن نور، دیدن هاله اطراف اجسام و دوبینی در یک چشم ممکن است از دیگر شکایات بیماران باشند.افرادی که به کاتاراکت مبتلا شده اند به نور حساس میشوند و از طرفی برای خواندن و دیدن به زمینه روشنایی بیشتری در محیط نیاز دارند.
اغلب بزرگسالان با کاتاراکت ازمشکل دید هنگام رانندگی در شب و یا افت بینایی شکایت دارند.اگر کاتاراکت از نوع هسته ای باشد قدرت انکساری عدسی افزایش پیدا میکند و چشم نزدیک بین میشود.
احساس شخصی که کاتاراکت دارد مانند کسی است که از ورای یک شیشه مات اطراف را نگاه میکند.معمولا دید به تدریج کاهش پیدا می کند اما در بیمارانی که فقط یک چشم آن ها دچار کاتاراکت میشود ممکن است متوجه بیماری خود نشده و هرگاه چشم ها را به تنهایی مورد امتحان قرار دهند، به طور ناگهانی متوجه کاهش دید خود خواهند شد.دیده شده افرادی که به کاتاراکت مبتلا می شوند سابقه تعویض لنز چشم و عدسی را به صورت مکرر گزارش میدهند.
کاتاراکت چه عللی دارد؟
- ناشی از سن
- ناشی از آسیب ضربه ای
- ناشی از بیماریهای چشمی
- همراه با بیماریهای عمومی
- ناشی از مصرف دارو
- مادرزادی
ضرورت جراحی در کاتاراکت؛ آیا من به جراحی کاتاراکت نیاز دارم؟
- هرگاه کدورت عدسی به حدی باشد که افت بینایی حاصل از آن زندگی و فعالیت روزمره فرد را تحت تاثیر قرار دهد باید مورد عمل جراحی قرار گیرد.مهمترین ملاک جهت عمل جراحی کاتاراکت میزان دید مورد نیاز فرد است.
- مشاهده بهتر ته چشم و امکان درمان ضایعات شبکیه:در بیماران دیابتی که کدورت عدسی مانع بررسی و انجام مداخلات درمانی به قسمت های خلفی چشم باشد عمل کاتاراکت جهت برطرف کردن کدورت مسیر بینایی برای ادامه درمان به قسمت خلفی ضروری است.
- پیدایش گلوکوم ناشی از کاتاراکت
- التهاب داخل چشمی
جراحی کاتاراکت چگونه انجام می شود؟
امروزه با توجه به میکروسکوپ جراحی، ظریف شدن نخ ها، سوزن بخیه و چاقوی جراحی و نیز به کارگیری دستگاه فیکو و هم چنین استفاده از لنزهای مصنوعی داخل چشمی انقلابی در عمل کاتاراکت ایجاد شده است. تمامی این امکانات و روشهای پیشرفته جراحی کاتاراکت هم اکنون در ایران قابل انجام است.با توجه به وضعیت جسمی و روحی بیمار،عمل کاتاراکت با بی حسی موضعی یا بیهوشی عمومی انجام پذیر است.
روش داخل کپسولی
در این روش یک برش وسیع در لیمبوس داده شده و عدسی به طورکامل همراه با کپسول خارج میشود.البته این روش به علت جایگزینی روش های کارآمدتر امروزه کمتر انجام میشود.
روش خارج کپسولی
در این روش برش کوچکتری ایجاد میشود و تنها بخشی از قسمت قدامی کپسول به شکل گرد برداشته میشود. سپس هسته عدسی و بعد از آن کورتکس عدسی خارج میشود.در این روش کپسول خلفی و حتی بخشی از کپسول قدامی به شکل یک کیسه باقی میماند و لنز مصنوعی در چشم قرار داده می شود. این نوع جراحی به علت عوارض بعد از عمل کمتری که دارد مناسبتر است.
روش فیکو
در این نوع روش باز هم برش بسیار کوچکتر و در حد میلی متری است و با استفاده از دستگاه فیکو که امواج فراصوت صادر میکند با استفاده از یک قلم ضعیف هسته درون کیسه کپسولی خرد شده واز چشم خارج میگردد. مزایای آن نسبت به روش جراحی برش بسیار کوچک آن میباشد که حتی نیاز به بخیه ندارد و چشم بعد از عمل آرام است ودوره نقاهت بسیار کمتری دارد.
مراقبت های بعد از عمل کاتاراکت
با پیشرفت های اخیر در جراحی کاتاراکت در ایران و جهان نتیجه عمل بهتر و دوران نقاهت پس از عمل کوتاه تر می شود و اکثر عمل ها به صورت سرپایی انجام می گیرد. تلاش برای جلوگیری از عفونت باید قبل از عمل شروع و تا مدتی بعد از عمل ادامه یابد. التهاب حاصل از عمل کاتاراکت معمولا با قطره های کورتیکواستروئید کنترل می شود.
عوارض جراحی کاتاراکت کدامند؟
این عوارض شامل عوارض حین عمل و بعد از عمل می شود.
عوارض حین عمل
- پارگی کپسول خلفی وخارج شدن مایع زجاجیه و سقوط لنز به داخل فضای زجاجیه
- صدمه به عنبیه
- ورم قرنیه به علت آسیب به سلول های قرنیه
- خونریزی شدید با منشا کوروئید
عوارض بعد از عمل
- اندوفتالمیت: عارضه وخیم اعمال جراحی داخل چشم میباشد.شایع ترین علت آن هم عوامل عفونی موجود در لبه پلکها و ملتحمه است.در صورت وجود هرگونه درد، التهاب و کاهش بینایی باید به اندوفتالمیت مشکوک شد و جهت کنترل آن اقدامات دارویی یا جراحی انجام داد.
- جدا شدگی شبکیه که در نوع خارج کپسولی و فیکوکمتر رخ می دهد.
- ورم پایدار قرنیه ناشی از آسیب سلولها حین عمل
- کدورت کپسول خلفی
انواع لنز های جراحی کاتاراکت
بر حسب شرایط این لنزها در اتاقک قدامی یا خلفی(شایع تر)کار گذاشته میشوند.لنزهای اتاقک خلفی شامل انواع لنزهای سخت و نرم میباشد.
- لنز سخت: از جنس پلی متیلن متا آکریلیک
- لنز نرم: انواع تک کانونه، چند کانونه، آب دوست و آب گریز و از جنس آکریلیک، سیلیکونی و یا هیدروژل
بدون دیدگاه