کوه و مقبره بی بی شهربانو
در شهرری مقبره ای که بر فراز یک کوه و نزدیکی یک چشمه قرار گرفته است. این مقبره که شاخصه‌های معماری سنگی را دارد به زیارتگاه بی‌بی شهربانو معروف است. طبق کتیبه موجود این مقبره از آن شهربانو همسر امام سوم شیعیان است. در این باره روایتی وجود دارد که چنین است در واقعه کربلا همسر امام حسین ع بر ذوالجناح سوار می‌شود و به‌همراه امام حرکت می‌کند تا به محل مورد نظر می‌رسد.
چون در این مکان کوه در مقابل ایشان قرار می‌گیرد و پناهگاهی نمی‌بیند ناخودآگاه نام کوه را به زبان می‌آورد. بدین ترتیب در کوه شکافی ایجاد و پس از ورود شهربانو به کوه بسته می‌شود.
این روایت در کتاب ابی‌مخنف نیز گفته شده است. محمدباقر بهبودی مصحح ناسخ التواریخ این روایت را از اساس تخیلی و افسانه‌ای می‌داند و انتساب آن را به بی‌بی شهربانو رد می‌کند. او مزار را متعلق به یک دختر کدخدا دانسته است که حدود سیصد سال قبل از زمان مولف زندگی می‌کرد.
تاریخچه آرامگاه بی بی شهربانو
ساخت اولیه و اصلی مقبره در زمان ساسانی ساخته شده است. از نظر شاخصه‌های معماری قسمت جنوب شرق بنا مشتمل بر چهارگوش منظم و استوار سنگی با پوشش ضربی سنگ و آجری از عهد آل‌بویه به جا مانده است حرم و اتاق طویل جنوبی آن از زمان ساسانی باقی است و دیوارهای خارجی صحن هم‌زمان با بنای سنگی به عهد آل‌بویه و عصر سلجوقیان تعلق دارد. در سده‌های بعدی احداث رواق و دیوارها و اتاق‌های گوناگون و راهرو محوطه اصلی را به دو صحن تقسیم کرده است.
در دوره دیالمه گنبد بقعه روی آن بنا شده است.گرچه در این مکان کتیبه‌ای وجود دارد و باور بسیاری از مردم بر این است که این آرامگاه مربوط به همسر امام سوم شیعیان ع است اما بررسی‌های نویسنده و محقق مشهور تاریخ مری بویس روایت دیگری را نشان می‌دهد. نتیجه تحقیقات مری بویس روی این مقبره در مجله بررسی‌های تاریخی منتشر شد. طبق تحقیقات او معماری سنگی این آرامگاه خیلی قدیمی‌تر از قرون اولیه اسلامی است و بنا آن به زمان باستان و عهد ساسانیان می‌رسد. معماری این مقبره از دید خانم بویس شبیه به نیایشگاه‌های آناهید است. وی نتیجه گرفت عنوان شهربانو برای ایزدبانو آناهید به کار رفته است با این معنی که آناهید بانوی این شهر است. از دید مری بویس قرارگیری این مقبره در کنار چشمه آب و ذکر آن در برخی منابع باستانی علت دیگری بر این مدعا هستند.
طبق داستان تاریخی سند محکمی بر اینکه مادر امام چهارم شهربانو باشد وجود ندارد و در اکثری از منابع نام مادر وی جهان شاه آمده است. از طرفی اگر دختر یزدگرد همسر امام بوده باشد وی در مدینه به دفن شده است و سند محکمی بر اینکه به این مکان آمده باشد وجود ندارد.
روی قبر صندوق منبت‌کاری قرار دارد. روی این صندوق حدیث‌هایی از پیامبر اسلام ص و لقب‌های شهربانو را می‌توان دید و تاریخ هشتصد و هشتاد و هشت هجری قمری اسم بانی و سازندگان آن گفته شده است. منبت زیبایی از زمان شاه طهماسب در جنوب شرقی مقبره قرار دارد. در این مقبره آثار تاریخی دیگری نیز وجود دارد.
همه ساله در بیست و هفت خرداد ماه زرتشتیان از سراسر دنیا در این مکان گرد هم می‌آیند و به دعا و نیایش می‌پردازند. به علت شباهت زیادی به نیایشگاه‌های آناهید در اینکه سابقه بنا به دوران ساسانیان می‌رسد و بنا به‌عنوان نیایشگاه ایزدبانو آناهید مورد استفاده بوده است شکی وجود ندارد. اما امکان دارد در زمان اسلامی یکی از افراد معروف مذهبی در این مکان دفن شده و این مکان تبدیل به مقبره اسلامی شده باشد. روی این نظرات که توسط محققان بزرگ مطرح شده‌اند همچنان مورد تردید هستند و امکان دارد با تحقیقات بیشتر در این باره تایید یا رد شوند.
بنای مقبره بی‌بی شهربانو در سی خرداد ۱۳۱۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران با شماره دویست وپنجاه وشش ثبت شد و در سال ۱۳۸۲ مورد بازسازی قرار گرفت.
معماری آرامگاه بی بی شهربانو
این مکان محوطه‌ای است مستطیل شکل شمالی جنوبی به طول سی وسه متر و عرض بیست و دومترکه با دیواری سنگی متعلق به سده چهارم آل بویه و سلجوقیان محصور و از شمال به کوهستان محدود می‌شود. در بخش جنوبی آن چند بنای محکم سنگی با پوشش گنبدی از سنگ و آجر قراردارد. محوطه اصلی با احداث دیوارهای جدید رواق اتاق‌ها راهرو و غیره در زمان های مختلف به دو قسمت تقسیم شده است.
بنای اصلی زیارتگاه از سنگ و گچ ساخته شده و طاق‌های آن آجری است.این مقبره شامل حرم کوچک چهارگوش با ابعاد حدودا سه متر می‌شود. مدخل اصلی حرم رو به شرق است و سردری متعلق به زمان صفویه دارد. گنبد کاشی‌کاری شده بنا و برخی گچ‌بری‌ها و تزیینات آن از آثار عصر قاجار هستند.
دهلیزی بخش جلوی سردر در گذشته شکل یک ایوان را داشته است و بخشی از حیاط اندرون مقبره بحساب می امد. در جنوب این دهلیز یک بنای مربعی سنگی با ابعادی نزدیک به شش متر و پوشش ضربی مربوط به قرن چهارم نمایان می‌شود. در جنوب مقبره نیز یک اتاق طویل که در جهت شرقی غربی وجود دارد که کارشناسان قدمت آن را متعلق به زمان ساسانی می‌دانند. این اتاق‌ها از شرق به بنای مربع سنگی منتهی می‌شود و معلوم است که در شروع راه ورود به بنای سنگی است. در شمال حرم مسجدی وجود دارد که به دوران قاجار تعلق دارد. صحن بزرگ‌تر این مقبره که حیاط بیرونی بنا بحساب می آید در شمال این مسجد قرار دارد. در شمال صحن اتاقی برای اقامت مهمانان متولی یا زوار بنا کرده‌اند. در قسمت پایینی زیارتگاه بی‌بی شهربانو در سمت راست غاری وجود دارد که دارای مدخلی باریک و تنگ است. این غار برای مردم مقدس است و در فرهنگ عامه برای نذر کردن به این غار می‌روند و آن جا شمع روشن می‌کنند. سقف آرامگاه سنگی است. در کف محوطه ظرف‌هایی برای جمع‌آوری آب گذاشته‌اند که بخشی از آن جهت تبرک به زائرین اهدا می‌شود و بخشی دیگر نیز به مصرف خوراکی می‌رسد.
کوه و زیارتگاه بی بی شهربانو کجاست؟
زیارتگاه بی بی شهربانو در شهرری جاده امين آباد جاده بی بی شهربانو قرار دارد. برای دسترسی بهترین گزینه خودروی شخصی است. در غیر این صورت می‌توانید از تاکسی‌های آنلاین استفاده کنید. اگر قصد دارید با خودروی شخصی به این مقبره بروید ابتدا باید راهی شهرری و از بزرگراه تهران ورامین وارد جاده امین آباد شوید پس از آن داخل جاده بی بی شهربانو بشوید و تا انتهای جاده بروید. مقبره بی بی شهربانو را روی کوه خواهید دید.
بازدید از کوه و آرامگاه بی بی شهربانو
آرامگاه بی بی شهربانو دارای امکانات رفاهی نظیر سکوهای استراحت سرویس بهداشتی و فروشگاه می باشد.این مکان فضای سبز ندارد. با خودرو می‌توانید تا بالا بیایید بعد از آن باید با پله به مقبره برسیدفقط بخشی از راه رمپ دارد و امکان دارد وجود پله‌ها برای افراد ضعیف یا سالمند مناسب نباشند. این مقبره دارای پارکینگ است که باید برای استفاده از آن ورودی پرداخت کنید.
سخن پایانی
شهر تاریخی ری میزبان مقبره مقدسی است این مقبره چه مدفن بی بی شهربانو باشد چه مقبره زرتشتیان در حال حاضر مکانی مقدس بحساب می آید. این زیارتگاه در دل کوه واقع شده و زائران زیادی به زیارت آن می روند.
بدون دیدگاه