زیارت فاطمه معصومه س
یکی از مکان های زیارتی که برای موضوع سفر زیارت سلامت تعداد زیادی از افراد وتمایل به دیدن و زیارت آن را دارند حرم حضرت معصومه می باشد . در روایات به زیارت قبر حضرت فاطمه معصومه س توصیه شده است. بنابر نقل امام‌صادق ع امام رضا ع و امام‌جوادع پاداش زیارتِ قبر فاطمه معصومه س را بهشت شمرده‌اند. برخی فقها نیز برابر روایات ازجمله روایت معتبر یادشده به مردم توصیه کرده‌اند فاطمه معصومه س در قم را زیارت کنند.
مجلسی زیارت مشاهد مشرفه را مستحب و دارای پاداش بزرگ و بزرگ داشت مشاهد مشرفه را بزرگ داشت ائمه ع دانسته است و فاطمه معصومه س را ازجمله امامزادگان صاحب جلالت و جایگاه خوانده است. شیخ‌عباس قمی نیز زیارت حضرت معصومه س را دارای ثواب بسیار زیاد دانسته است. علمای برجسته از گذشته به زیارت قبر این بانو توجه داشته‌اند و حضرت را واسطه میان خود و خدا قرار می‌داده‌اند. ملاصدرا از حکمای بزرگ به زیارت ایشان می‌رفت و مشکلات علمی خود را با توسل به ایشان حل می‌کرد. برخی از اهل سنت نیز از گذشته به زیارت فاطمه معصومه س توجه داشته‌اند و پادشاهان و بزرگان شافعی و حنفی به زیارت ایشان می‌رفته‌اند.
امام خمینی ره که تأکید کرده است مردم حضرت معصومه س را دختر امام خودشان می‌دانند و آستانه آن را می‌بوسند همانند دیگر علما و بزرگان زیارت فاطمه معصومه س را عبادت می‌دانست و به زیارت ایشان توجه بخصوصی نشان می‌داد و به ایشان توسل می‌جست و ضریح را می‌بوسید . وی در شروع تدریس در جوانی در یکی از حجره‌های صحن بزرگ فاطمه معصومه س تدریس می‌کرد در این دوره وی پس از تدریس به حرم مطهر مشرف می‌شد. به گزارشی پس از انتقال محل تدریس ایشان از حرم روزهای چهارشنبه پس از تدریس به حرم مطهر مشرف می‌شد و پس از زیارت و نماز از پایین پا به احترام عقب برمی‌گشت. عده ای گفته‌اند تا وقتی وی در قم بود هر روز پس از تدریس صبح و گاهی نیز پس از درس عصر به حرم مطهر فاطمه معصومه س مشرف می‌شد.
حرم و آستانه مقدسه
پس از به خاک‌سپاری حضرت فاطمه معصومه س مردم بر قبر ایشان سایه بانی از بوریا برافراشتند تا آنکه زینب دختر امام محمدتقی ع قبه‌ای بر تربت ایشان بنا کرد .در کوی و میدان میر قم مسجد و مدرسه‌ای است که آن را ستّیّه مخفف سیّدتی می‌خوانند و آنجا سرای موسی بن خزرج بوده و فاطمه معصومه س در آنجا نماز برگزار کرده است و محراب آن حضرت محل زیارت مردم است.
مردم در روز شهادت امام کاظم ع برای عرض تسلیت به آنجا می‌روند بنای زینبس دست‌کم تا سال سیصد و هفتاد و هشت قمری پا بر جا بوده است.
در سال سیصد و پنجاه قمری زید ابن احمد اصفهانی حاکم قم سردر بقعه را از جانب رودخانه گسترش داد و در چهار صد و هفتاد و هفت قمری امیرابوالفضل عراقی به اشاره شیخ طوسی بقعه فاطمه معصومه س را مرمت کرد. سلطان محمد الجایتو هفتصد و شانزده قمری به آبادانی قم و حرم‌های آن پرداخت. کاشی‌های موجود در آستانه که تصویر سواران مغول را نشان می‌دهند از آثار او هستند. در دوره صفویه آستانه فاطمه معصومه س شکوه و جلالی یافت. در این دوره خادمان و حافظان و زائران را مهمان می‌کردند و در دوره قاجار بر گسترش آن اضافه شد آستانه فاطمه معصومه س از قدیم دارای موقوفات با ارزشی بوده و املاک کتابخانه و موزه‌ای معتبر و آکنده از ذخایر معنویِ نفیس را در خود جای داده است.
این آستان که در زمان رژیم پهلوی زیر نظر دربار و اوقاف اداره می‌شد و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی امام‌خمینی در ۱۹/۱۲/۱۳۵۷ در حکمی احمد مولایی را به عنوان تولیت آن انتخاب کرد و در آن حکم تصریح کرد او در همه امور مربوطه با احمد آذری قمی و مجتبی طباطبایی مشورت کند در ۲۹/۵/۱۳۵۹ مولایی از امام‌خمینی درخواست کرد آستانه به صورت مستقل اداره شود که ایشان اجازه داد آستانه و موقوفات آن زیر نظر شخص فقیه اداره شود بخشی از مستقلات آستانه از گذشته در اجاره مردم قرار داشت و با وقوع انقلاب اسلامی این تصور در بین برخی به‌وجود آمد که لازم به پرداخت هزینه اجاره نیست و برخی این موضوع را به امام‌خمینی نسبت می‌دادند. ایشان در پاسخ استفتائی دراین‌باره این شایعه را تکذیب کرد و لازم دانست که مستأجران آستانه مبلغ اجاره را بپردازند.
حرم حضرت فاطمه معصومه س از گذشته یکی از عبادتگاههای مسلمانان بوده است و بزرگ‌ترین مراکز علمی و مهم ترین حوزه‌های علمیه جهان تشیع در شهر قم تأسیس گردید و اهمیت زیارت ایشان علمای فراوانی را به سوی این شهر جذب کرد و موجب تغییرتحوّلات تازه و موثّری درگسترش تشیّع گردید. یکی از دلایل هجرت عبدالکریم حائری یزدی به قم در سال ۱۳۰۰ وجود مرقد فاطمه معصومه س درشهر قم بود حائری یزدی تا مدت بسیار زیادی درس و نمازهای خود را در مسجد بالاسر حرم اقامه می‌کرد سیدحسین بروجردی نیز به سبب وجود فاطمه معصومه س در شهر قم اقامت کرد.
امام‌خمینی با توجه به روایات نقل شده درباره اهمیت قم این شهر را بهشت برین نامیده و وجود فاطمه معصومه س را موجب نورانیت و قداست آن دانسته است.وی در پاسخ توهین و شبهه‌افکنی علی‌اکبر حکمی زاده در کتاب اسرار هزارساله درباره مزارهای اولیای خدا ازجمله فاطمه معصومه س یادآور شده حرم آن حضرت از عبادتگاههای بزرگ مسلمانان است که شبانه روز در آن منزل مردم به ذکر خدا مشغول هستند و توهین به چنین مسجد و معبدی جز کینه به فرزندان علی ع ریشه‌ای ندارد .
از سوی دیگر حرم فاطمه معصومه س که از گذشته ازجمله در نهضت مشروطه نقش‌آفرین بود و علمای و بزرگان تهران در جریان هجرت به قم در حرم ایشان متحصن شدند در زمان نهضت اسلامی یکی از مراکز آن به‌شمار می‌آمد چنان که در اسفند ۱۳۴۱ امام‌خمینی ره در جمع مردم قم و زائران حضرت معصومه س سخنرانی مبسوطی کرد و درباره همه‌پرسی فرمایشی محمدرضا پهلوی به مردم هشدار داد. ایشان در سیزدهم خرداد ۱۳۴۲ مصادف با عاشورای ۱۳۸۳قمری نیز در جمع مردم قم و زوار حرم فاطمه معصومه س سخنرانی کرد و به هتک حرمت مدرسه فیضیه و اذیت و کشتن طلاب به‌شدت اعتراض کرد و از زائران خواست که به مدرسه فیضیه بروند و ظلم و جنایت‌های مأموران رژیم پهلوی را از نزدیک ببینند. ببینید.
ایشان برخی دیدارهای خود با علما را در ارتباط با انقلاب اسلامی در حرم قرار می‌داد. ایشان در آبان ۱۳۵۶ در یک سخنرانی در نجف درباره اهانت رژیم پهلوی به حرم فاطمه معصومه س سخن گفت.
در اوائل دوره تبعید امام‌خمینی در عراق جلسات دعای توسل پس از نماز مغرب و عشا در رواق بالای سر فاطمه معصومه س انجام می‌شد و زائران حضرت را به خود جذب می‌کرد. معمولاً دعا را محمدرضا مؤیدی قمی می‌خواند و شرکت‌کنندگان از امام‌خمینی به عنوان مرجع دور از وطن یاد و برای سلامتی وی دعا می‌کردند. در شب‌های پرجمعیت مانند شب جمعه یا وفات و اعیاد ائمه ع یک نفر سخنرانی می‌کرد و طلاب پس از سخنرانی با تغییردادن لباسِ سخنران او را فراری می‌دادند. در بعضی از شب‌ها مراسم به تظاهرات تبدیل می‌شد و جمعیت از صحن بزرگ وارد فیضیه می‌شدند.
در نوروز ۱۳۴۴ هم زمان با تحویل سال طلاب انقلابی در حرم فاطمه معصومه س دعای توسل برگزار کردند و طلبه‌ای به نام غلام‌حسین فلاح یزدی با سخنرانی کوتاه با اشاره به قیام پانزده خرداد به تبعید امام‌خمینی و بازداشت تعداد بسیار زیادی از روحانیان انقلابی اعتراض کرد که با واکنش مأموران مواجه شد. نیروهای رژیم چندین بار به این مراسم حمله کردند و تعدادی از داوطلبان در مراسم دعا بازداشت و زندانی شدند چنان‌که در یک بار هجده نفر بازداشت و راهی زندان شدند تا آنکه مأموران دولتی این جلسه را تعطیل کردند.در سال ۱۳۵۴ نیز طلاب در بزرگداشت پانزده خرداد ۱۳۴۲ تظاهراتی در میدان آستانه و مدرسه فیضیه برگزار کردند که تعدادی از آنان مجروح و بازداشت شدند.
نام و القاب حضرت معصومه س
در روز قیامت حق شفاعت از سوی خداوند به کسانی داده می شود که به مرتبه عالی از قرب الهی و بندگی خالصانه پروردگار رسیده باشند از جمله کسانی که به شفیعه بودنش در روایات و آثار دینی تصریح شده است فاطمه معصومه س است.هم چنین محدثّه و عابده از صفات و القابی است که برای حضرت معصومه س عنوان شده است.
نام حضرت معصومه ع فاطمه کبری بود زیرا حضرت کاظم ع سه دختر به نام فاطمه داشتند و حضرت معصومه ع بزرگتر از آنها بود. اسامی و لقب هایی که برای حضرت معصومه س در دو زیارت نامه ذکر شده که به قرار ذیل است:
• طاهره پاکیزه
• مرضیّه مورد رضایت خدا
• رضّیه خشنود از خدا
• بِرّه نیکوکار
• تقّیه پرهیزگار
• سیده صدیقه بانوی بسیار راستگو
• حمیده ستوده
• سیده رضیّه مرضّیه بانوی خشنود خدا و مورد رضای او
• رشیده حد یافته
• سیدهُ نساء العالمین سرور زنان عالم
همانا دو تن از بانوان خاندان رسول مکرم صلّی الله علیه و آله هم شفاعت گسترده ای دارند که بسیار وسیع و جهان شمول است:
1. خاتون محشر صدیقه اطهر حضرت فاطمهع
2. شفیعه روز جزا حضرت فاطمه معصومه س
بعد از حضرت زهرا ع از جهت گستردگی شفاعت هیچ بانویی به شفیعه محشر حضرت معصومه س نمی رسد.
هجرت و وفات حضرت معصومه ع از حجاز به ایران
مأمون عباسی در سال دویست هجری قمری امام رضاع را طی نامه های بسیار به خراسان دعوت کرد. امام رضاع نیز پس از مدتی دعوت او را پذیرفت و با کاروان مامون به سوی خراسان حرکت کرد.
یک سال بعدسال دویست ویک حضرت معصومه ع به شوق دیدار برادرش حضرت رضا ع عازم خراسان گردید. حضرت معصومه ع وقتی که به ساوه رسیدند به جانب قم رهسپار گردید و در خانه موسی بن خزرج بن سعد اشعری که از اصحاب امام رضاع بود ساکن شد.
مرحوم مجلسی در شرح حال حضرت معصومه سلام اللَّه علیها نقل کرده است که محراب نماز فاطمه سلام اللَّه علیها تا هم اکنون در خانه موسی بن خزرج موجود است.
آن بزرگوار هفده روز در شهر قم و در خانه موسی بن الخزرج بزرگ خاندان اشعری اقامت نمودند و در آخر در سن بیست و هشت سالگی در روز دهم یا دوازدهم ربیع الثانی سال دویست و یک هجری قمری از دنیا رفتند.
آرامگاه ایشان محل زیارت شیعیان دنیا است.
زندگی‌نامه
فاطمه س دختر موسی بن جعفر ع ملقب به معصومه با برادر خود امام هشتم علی‌بن موسی الرضا ع از یک مادر بودند مادر ایشان به نام نجمه یا تکتم که به طاهره تغییر اسم یافت بانویی بافضیلت پرهیزگار و حق‌شناس و در دیانت زیرکی و محاسن اخلاق بسیارعالی بود. تاریخ ولادت و وفات فاطمه معصومه س مشخص نیست و آنچه برخی در سال‌های اخیر به عنوان روز ولادت و وفات ایشان مطرح کرده‌اند نادرست ودقیق نیست در حقیقت تاریخی جعلی است.
آنچه دراین باره و مستند به منابع موجود می‌توان گفت این است که حضرت با توجه به اینکه در سال دویست ویک قمری از مدینه به قصد دیدار با برادر خود امام‌رضاع در مرو حرکت کرده و در همین سفر درگذشته است سال وفات ایشان همین سال یا به احتمال کم سال بعد از آن است و به هرحال قبل از شهادت امام رضا ع بوده است و از آنجا که امام کاظم ع در سال صد و هشتاد وسه یا صد و هشتاد وشش قمری به شهادت رسیده است طبعاً ولادت فاطمه معصومه س قبل از آن بوده است.
حضرت فاطمه معصومه س بانوی والا مقام اهل بیت ع فرزند امام‌موسی بن‌جعفرع خواهر امام رضا ع و مدفون در قم.
حضرت معصومه س دانا و آگاه به مسائل اسلامی بود و از ایشان احادیثی نقل شده است. امام رضا ع از خواهر خود با لقب معصومه س یاد کرده است. امام صادق ع از دفن شدن بانویی از فرزندانش به نام فاطمه در قم یاد کرده که به شفاعت او همه مسلمانان وارد بهشت می‌شوند. برای حضرت معصومه س زیارت نامه‌ای از امام رضا ع رسیده است که نشان می‌دهد ایشان دارای مقام شفاعت و در نزد خدا دارای جایگاه بالایی می‌باشد.
امام خمینی ره در قصیده‌ای فاطمه معصومه س را معجزه امام کاظم ع و جلوه‌ای از نور پیامبرص و امیرالمؤمنین ع و فاطمه زهرا س دانسته است نوری که مایه آبروی معجزات است. ایشان اوصاف و کمالات فراوانی را در کنار فاطمه زهراس برای فاطمه معصومه س نیز برشمرده که به خوبی گویای جایگاه والا و متمایز این بانوی جلیل‌القدر از خاندان پیامبرص در منظومه معرفتی امام‌خمینی است.
امام‌خمینی همانند دیگر علما و بزرگان زیارت فاطمه معصومه س را عبادت می‌دانست و به زیارت ایشان توجه بخصوصی داشت و به ایشان توسل می‌جست و ضریح حضرت را می‌بوسید و قم را بهشت برین می نامید و وجود فاطمه معصومه س را موجب نورانیت می‌دانست.
هجرت به ایران
امام رضا ع در سال دویست قمری به دستور مأمون خلیفه عباسی از مدینه به خراسان به مرکزیت مرو برده شد. عده ای از بنی‌هاشم با هدف دیدار با حضرت در سال دویست و یک قمری عازم خراسان شدند ازجمله فاطمه معصومه س که در بین راه در ساوه بیمار شد. حضرت از همراهان خود درباره فاصله ساوه تا قم پرسید که پاسخ داده شد ده فرسنگ راه است. حضرت از خادم خود خواست ایشان را به قم منتقل کند.
مؤلف تاریخ قم بر آن است که خبر درست آن است که چون خبر آمدن کاروان به آل‌سعد اشعری رسید یعنی گروهی از عرب‌های شیعه یمنی ساکن کوفه که در زمان سخت‌گیری حجاج بن یوسف ثقفی بر شیعیان به قم هجرت کردند تا از حضرت دعوت کنند تا به قم بیاید و از بین آنان موسی بن خزرج اشعری شبانه به طرف کاروان به راه افتاد و زمام ناقه حضرت را به منزل خود برد.
ایشان پس از ورود به قم و هفده روز سکونت در خانه موسی بن خزرج از دنیا رفت و پیکر ایشان پس از تشییع در باغ بابلان که متعلق به موسی بن خزرج بود و اینک حرم شریف ایشان است دفن شد. درباره ازدواج فاطمه معصومه س اطلاعی در دست نیست و می گویند که ایشان ازدواج نکرده است و دلایلی هم برای ازدواج نکردن ایشان ذکر شده که نبود همتا یا شرایط نامساعد سیاسی از آن جمله است.
پس از این واقعه تعداد زیادی از علویان از دیگر نقاط به قم هجرت کردند ازجمله آنان موسی مقبره و فرزندانش که از فرزندان امام جوادع بودند چنان‌که دختران امام‌جوادع نیز به قم رفتند و در کنار فاطمه معصومه س به خاک سپرده شده‌اند قبر بریهه دختر موسی مبرقع فرزند امام محمدتقی ع دویست و نود وشش قمری در کنار آنان قرار دارد.
بدون دیدگاه